Jod - pierwiastek, którego nam brakuje.

Jod - pierwiastek numer 53

Jod, z łaciny „iodum” jest pierwiastkiem chemicznym z 17. grupy pierwiastków, czyli fluorowców oraz należy do okresu 5. zawartego na tablicy Mendelejewa. W naturze występuje tylko jeden trwały izotop I127 oraz izotopy promieniotwórcze I123, I1251, I29 oraz I131. Tradycyjnie w układzie okresowym pierwiastków symbolem jodu jest literka „I” natomiast starodawnej literaturze spotykane jest również symbolizowanie jodu za pomocą literki „J”.

Jod został odkryty w roku 1812 przez Bernarda Courtois, a kolejno potwierdzono jego istnienie przez dwóch innych chemików — Charles'a Desomes'a i Nicholasa Clementa. Dokładniejszego przebadania właściwości tegoż pierwiastka podjął się w roku 1813Joseph Louis Gay-Lussac – wybitny francuski chemik i to właśnie on stał się autorem nazwy dla tego pierwiastka. Nie obyło się jednak bez małego skandalu, gdyż był jeszcze jeden uczony, który rościł sobie prawa do pierwszeństwa względem odkrycia jodu. Był to Humphry Davy; opublikował on jednak wyniki swoich badań kilkanaście dni po ogłoszeniu odkrycia przez Desomes'a i Clementa.

Jeśli chodzi o występowanie jodu, to jest on jednym z rzadko spotykanych pierwiastków w naturze: najczęstszym miejscem jego występowania są solanki, woda morska czy tak zwana saletra sodowa, czyli saletra chilijska w Chile. Jod występuje w wielu produktach spożywczych codziennie używanych takich jak mleko, niektóre warzywa, ryby, jaja, lecz warunkiem jest naturalne występowanie jodu w glebie i wodzie, z której pochodzą te produkty. Sam wygląd jodu opisuje się jako ciało stałe o czarno-niebieskiej lub czarno-granatowej barwie. Uznawana jest za substancję krystaliczną, która sublimuje po podgrzaniu; to zaś daje fioletowe opary i prawdopodobnie z tego powodu w języku starogreckim jod opisuje się jako „ioeides” tj. „fioletowy”.

Jod ma szerokie zastosowanie nie tylko w kuchni w kontekście mikroelementów dostarczanych organizmowi, ale również stosuje się go w fotografii w barwnikach służących do wywoływania zdjęć czy w medycynie jako popularny środek dezynfekujący w (tak zwana jodyna) lub płyn Lugola, który stosowany jest w profilaktyce oraz leczeniu chorób tarczycy.

Jod, a prawidłowe funkcjonowanie organizmu

Słysząc słowo „morze”, nasuwa się skojarzenie z pogodnymi dniami, szumem fal, ciepłem promieni słonecznych, ogólnym relaksem i wakacjami. Niewiele jednak osób kojarzy morze z jodem — bezcennym dla zdrowia mikroelementem, który aż w nadmiarze można zażyć w krajobrazie nadmorskim.
Jod bowiem przyjmowany może być nie tylko za pomocą drogi pokarmowej z pożywieniem, lecz także drogą wziewną, a więc za pomocą absorpcji bezpośrednio z powietrza nasyconego tym pierwiastkiem.

Dobowe zapotrzebowanie na jod dostosowane jest w zależności od wieku oraz aktywności podejmowanej przez człowieka, głównie przez kobiety. Pierwiastek ten związany jest głównie z tarczycą i jego niedobór może powodować na przykład niedoczynność tarczycy. Jak wspomniano niedobór jodu powodować może choroby tarczycy a przede wszystkim niedoczynność tarczycy. Pierwiastek ten kontroluje działanie hormonów tarczycy (tyroksyna, trójjodotyronina oraz kalcytonina) a dzięki nim regulowana jest przemiana materii — konkretniej zwiększa się synteza białka oraz nasila zużycie tlenu w komórkach. Wymienione hormony decydują ponadto o prawidłowym wzroście rozwoju człowieka. Co istotne, upośledzenie funkcji tarczycy ma równocześnie wpływ na wszystkie narządy kontrolowane przez hormon tarczycy.

Uporczywy brak jodu przyczynia się do powiększania tarczycy, czyli to tak zwanego wola endemicznego z niedoboru jodu.
Najbardziej narażone na niedobór jodu są kobiety. Dzieje się tak ze względu na fakt, iż to one mogą zajść w ciążę, a kolejno karmić piersią swoje dzieci co nie pozostaje bez echa dla poziomu tego pierwiastka w organizmie. Już w 12. tygodniu ciąży tarczyca dziecka uruchamia własną syntezę hormonów, jednakże z racji, iż nie posiada ono własnego zmagazynowanego jodu, pobiera bezpośrednio tarczycy kobiety. Podwyższony poziom estrogenów, charakterystycznych dla ciąży również ma wpływ na obniżenie Ilości hormonów tarczycy. Co ważne, niedobór jodu w czasie ciąży jest konsekwencją nie tylko dla danej kobiety, lecz także dla dziecka, które może urodzić się z przerostem tarczycy (a więc we wspomnianym już wolem; to zaś wymaga natychmiastowego leczenia zaraz po urodzeniu). Gdyby tego było mało, duży niedobór jodu u matki może przyczynić się do opóźnienia wzrastania i rozwoju mózgu u dziecka.

Z niedoborem jodu związane jest pojęcie obrzęku śluzowatego, który charakterystyczny jest dla zaawansowanej formy niedoczynności tarczycy i powoduje go bezpośredni niedobór tyroksyny, a więc hormonu związanego z tarczycą. Polega on na gromadzeniu się substancji podobnych do śluzu w przestrzeniach międzykomórkowych tkanek, co powoduje pogrubienie skóry oraz tkanki podskórnej. Innymi jego objawami są osłabienie, ciągłe odczuwanie zimna oraz senność wzrost ciężaru ciała, trudności w koncentracji, utrudnienia w zapamiętywaniu, zmniejszona zdolność do pracy, a także występować mogą zaparcia. W przypadku kobiet miesiączki mogą się wydłużać i występować nieregularnie, co zaś tyczy się mężczyzn obrzęk śluzowaty powodować może impotencję.
Następujące później karmienie piersią wymaga kontynuowania suplementacji — zapotrzebowanie na ten mikroelement nadal trwa, gdyż w dalszym ciągu matka potrzebuje go nie tylko dla siebie, lecz także dla nowo narodzonego dziecka.
Przeprowadzone badania wskazują na powiązanie niedoczynności tarczycy spowodowane niedoborem jodu na bezpłodność.

Działanie jodu na organizm człowieka

Pomimo popularyzacji niedoboru jodu, pokreślić należy, że zarówno niedobór jodu, jak i jego nadmiar spowodowany przyjmowaniem, może mieć negatywne konsekwencje dla organizmu.

Przyjmowanie jodu w czystej postaci jest niezwykle toksyczne. Po jego spożyciu bowiem występują bóle brzucha, pojawiają się ciemne plamy w ustach i ciemno zabarwione wymioty, a także szum w uszach i uszkodzenie ściany żołądka i jelit. Kontakt ze skórą jest powodem ran, zmian martwiczych oraz ogólnego silnego podrażnienia skóry. Cięższe przypadki bezpośredniego kontaktu z czystą postacią jodu mogą zakończyć się wstrząsem, majaczeniem i stuporem.

Przyjmowanie większych niż zalecane dawek jodu oraz długotrwałe jego zażywanie powoduje jodzicę. Istnieje ryzyko wystąpienia uczulenia na jod, jednak pojawia się ono niezwykle rzadko i spowodowane musi być bezpośrednim przyjęciem dużej dawki jodu naraz doustnie lub dożylnie w postaci preparatów kontrastujących.

Przedawkowanie jodu objawia się nadmiernym wydzielaniem śliny, zmianami trądzikowymi i metalicznym posmakiem ustach. Odpowiednio szybka reakcja umożliwia leczenie zatrucia; stosuje się wówczas zawiesinę skrobi (skrobia zajmuje się wiązaniem jodu), a także tiosiarczan sodu. Podczas odtruwania organizmu należy również wyrównać zaburzoną gospodarkę elektrolitową oraz zastosować diurezę.
Dobowa dawka jodu dla dorosłego człowieka wynosi od 150 do 300 mg, a to mniej więcej od 25 do 50 mg na dzień, z czego około 75% magazynowane jest właśnie w tarczycy bez wątpienia najczęściej kojarzonej z suplementacją jodu.

Jod w tabletkach jako alternatywa

W przypadku, gdy niemożliwym jest przyjmowanie jodu z pokarmem lub też dzięki oddychaniu, istnieje opcja suplementacji tego pierwiastka za pomocą tabletek dostępnych w aptekach bez recepty. Oprócz korzystania na przykład soli jodowanej w celach spożywczych czy regularnemu jedzeniu ryb morskich, a także piciu mleka, zasięgnąć można porady lekarza lub farmaceuty. Jodek potasowy zawarty w gotowych preparatach wymaga używania z rozsądkiem, to jest według wskazań zamieszczony na ulotce lub przekazanych przez wykwalifikowane w tej dziedzinie osoby.
Profilaktyka polega na stosowaniu tego typu preparatów przez wiele lat, jednak leczenie, mające na celu wyrównać poziom jodu, wskazuje na suplementację, dopóki istnieje taka konieczność.

Preparaty zawierające jod, które przyjmuje się doustnie, mają na celu zapobiec występowaniu wola u kobiet ciężarnych lub leczyć wola spowodowanego niedoborem jodu u niemowląt, dzieci oraz młodzieży, a także regulacją niedoczynności tarczycy — jednak warunkiem jest to, że jest to choroba wywołana niedoborem jodu, a nie innym czynnikiem.

Autor: Magdalena Sala

Miłośniczka zdrowego trybu życia. Pasjonuję się wszystkim co związane z medycyną alternatywną. W wolnych chwilach lubię czytać książki o tematyce zdrowotnej.