Selen to jeden z pierwiastków, których prozdrowotne właściwości zostały odkryte stosunkowo niedawno (jeszcze kilkadziesiąt lat temu wręcz uważano do za pierwiastek toksyczny). Selen nie tylko wzmacnia odporność organizmu, ale także ma znaczący wpływ na prawidłowe funkcjonowanie tarczycy. Pierwiastek ten ma jeszcze mnóstwo innych, bardzo wartościowych oddziaływań na organizm, pod warunkiem jednak, że dostaje dostarczony organizmowi w odpowiedniej ilości.
Stosowanie suplementów selenu może przynieść korzyści zdrowotne, takie jak wsparcie funkcji tarczycy, wzmocnienie układu odpornościowego oraz potencjalne działanie antyoksydacyjne.
Podaż selenu różni się w zależności od wieku, płci, stanu zdrowia oraz poziomu aktywności fizycznej. Selen jest niezbędnym mikroelementem, który odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu organizmu człowieka, w tym w ochronie przed stresem oksydacyjnym, regulacji pracy tarczycy oraz wspieraniu układu odpornościowego.
Zalecane dzienne dawki (RDA - Recommended Dietary Allowance)dzienne zapotrzebowanie na selen u dorosłych wynosi około:
Dla dzieci i młodzieży zalecane dzienne dawki są niższe i dostosowane do wieku. Na przykład:
Należy pamiętać, że dzienne spożycie selenu może różnić się w zależności od kraju i aktualizowanych zaleceń organizacji zdrowotnych. Przyjmowanie nadmiernych ilości selenu może prowadzić do toksyczności, dlatego ważne jest, aby nie przekraczać zalecanych dawek, szczególnie poprzez suplementy bez konsultacji z lekarzem. Poziom selenu w organizmie jest zależny od wieku, płci oraz stanu zdrowia. Źródła selenu można dostarczyć w wielu produktach spożywczych, w tym w orzechach brazylijskich, rybach, mięsie, jajach i produktach zbożowych.
Selen został odkryty w 1817 roku przez szwedzkiego chemika Jönsa Jakoba Berzeliusa. Odkrycie to nastąpiło przypadkowo podczas badań nad substancjami pozostałymi po produkcji kwasu siarkowego. Berzelius zauważył, że w jednym z odpadów fabrycznych występuje nieznany element, który początkowo pomylił z tellurem ze względu na podobieństwo właściwości chemicznych. Po dalszych badaniach zidentyfikował nowy element jako selen, od greckiego słowa "selene", oznaczającego Księżyc, nawiązując do związku z tellurem, którego nazwa pochodzi od greckiego słowa oznaczającego Ziemię.
Odkrycie selenu miało znaczący wpływ na rozwój chemii i technologii, ponieważ selen znalazł zastosowanie w wielu dziedzinach, od elektroniki po medycynę. Warto zauważyć, że chociaż pierwotnie selen był uznawany głównie za ciekawostkę chemiczną, z czasem zrozumiano jego kluczową rolę w biologii i zdrowiu człowieka, co doprowadziło do badań nad jego właściwościami i zastosowaniami. Zarówno niedobór i nadmiar selenu niesie konsekwencje.
Selen jest mikroelementem o kluczowym znaczeniu dla zdrowia człowieka, pełniącym wiele ważnych funkcji w organizmie. Jego właściwości i działanie obejmują:
Niedobór selenu może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia, ponieważ selen jest kluczowym składnikiem wielu enzymów i białek niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Oto kilka potencjalnych skutków niedoboru selenu:
Niski poziom pierwiastka w organizmie najczęściej występuje w regionach, gdzie gleba jest uboga w selen, co przekłada się na niską zawartość tego pierwiastka w produktach rolnych.
Selen występuje naturalnie w żywności. Do zwiększenia poziomu selenu w diecie zaleca się spożywanie produktów bogatych w selen, takich jak orzechy brazylijskie, ryby, mięso, drób, jaja oraz niektóre zboża i nasiona. Selen występuje w tuńczyku, łososiu, dorszu, śledziu, krewetkach i małżach. Nasiona słonecznika mają selen oraz witaminę E i magnez, co wzmacnia przyswajalność pierwiastka. Źródłem selenu są także warzywa, zwłaszcza te uprawiane na glebach bogatych w pierwiastek, są to głównie: brokuły, kapusta, szpinak i jarmuż. Najlepsza przyswajalność selenu to ten pozyskiwany naturalnie w żywności. Odpowiednia dieta powinna dostarczyć organiczną, wysoko przyswajalną dawkę selenu dziennie.
Ograniczenie przyswajania selenu w organizmie może być spowodowane przez różne czynniki, w tym przez skład diety, interakcje z innymi składnikami pokarmowymi, stan zdrowia oraz specyficzne warunki środowiskowe. W przypadkach, gdy dostosowanie diety nie jest możliwe lub niewystarczające, można rozważyć suplementację po konsultacji z lekarzem.
Nadmiar selenu w organizmie, znany również jako selenoza, może prowadzić do różnych niekorzystnych efektów zdrowotnych. Toksyczność selenu zwykle występuje w wyniku długotrwałego spożycia suplementów zawierających ten pierwiastek w dawkach znacznie przekraczających zalecane dzienne dawki. Selen to niezbędny pierwiastek, ale zbyt wysokie stężenie selenu we krwi może uwidaczniać się w następujących objawach. Oto niektóre z objawów i skutków nadmiaru tego pierwiastka:
Dawka uznawana za potencjalnie toksyczną zaczyna się od około 400 µg selenu (mikrogramów) dziennie dla dorosłych, chociaż wrażliwość na selen może się różnić w zależności od indywidualnych czynników. Z tego powodu zaleca się ostrożność przy stosowaniu suplementów selenu i dostosowywanie ich dawek do zaleceń zawartych na etykiecie produktu lub do zaleceń lekarza. Zatrucie selenem najczęściej występuje kiedy osoba samodzielnie dostarcza zbyt dużych dawek selenu bez kontroli lekarza.
Chociaż toksyczność selenu jest widoczna, jego przedawkowanie zdarza się rzadko. W przypadku podejrzenia nadmiaru selenu w organizmie, ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem, który może zalecić odpowiednie badania diagnostyczne i, w razie potrzeby, dostosować dietę lub reżim suplementacji.
Suplementacja selenu może być korzystna w przypadkach niedoboru tego pierwiastka, co może zdarzyć się w regionach, gdzie gleba jest uboga w selen, lub w wyniku niezrównoważonej diety. Suplementy selenu mogą również być rozważane w celu wsparcia określonych stanów zdrowotnych lub w ramach ogólnej strategii poprawy zdrowia, choć zawsze powinny być stosowane z rozwagą i najlepiej pod nadzorem lekarza lub dietetyka. Oto kilka kluczowych informacji dotyczących suplementacji selenu.
Suplementy selenu są dostępne w różnych formach, w tym selenian sodu, selenit sodu, a także w formie organicznej, jak selenometionina. Selen organiczny jest zwykle lepiej przyswajalne przez organizm. Suplementy z selenem są dostępne w formie kapsułek, tabletek i proszku. Najczęściej dostępny jest selen w tabletkach. W stosowaniu suplementów diety zawierających selen najważniejszy jest rozsądek, aby pierwiastek spełnił swoją rolę w organizmie. Selen jest pierwiastkiem, który lubi cynk. Łączenie selenu z cynkiem ma sens z kilku powodów, głównie ze względu na ich synergiczne działanie w organizmie, które może przynosić dodatkowe korzyści zdrowotne Przyjmowanie selenu i cynku wzmacnia działanie układu odpornościowego, zmniejsza ryzyko rozwoju choroby nowotworowej poprzez uniemożliwienie rozpoczęcia stanu zapalnego w organizmie.